इथे प्राणांच्याच निरांजनी होती!

इथे प्राणांच्याच निरांजनी होती!

फौज चालून आली थोर,
थोरले महाराज विजापूरी कैद,
ऐसी भवतीनभवती जाली,
राजांनी मग युक्ती मांडली!

फौज मुठभर मिळविली,
पुरंदरावर उडी मारली,
फतेखान जमला गडाखाली,
म्हणे क्षणांत संपवू हि नादानी!

भ्रांत हि त्याची निमिषांत निमाली,
पुरंदरावरूनि धोंडे सुटती,
फौज तयाची सैरभर जाहली,
पळता भुई थोडकी जाहली!

दाती धरून तृणांची माती, म्हणे खान,
"गोष्ट कैसी आगळी घडली...इथे तो गवतालाही भाले फुटती!... इथे तो गवतालाही भाले फुटती!"


होता सजला शामियाना,
जणू रचिला होता सापळा,
सावज होता खान अफजुल्ला,
म्हणे मारितो आज या शिवाला!

भीतिचे ते रचले ढोंग,
वठविले भ्याडाचे सोंग,
प्रत्येक हालचालिची ती नोंद,
ठेवित होते शिवराय!

वेळ भेटीची जमली,
राजासवे माणसे दहा निघाली,
बंडा सय्यद उभा शामियानी,
राजाने मनात शंका धरिली!

शंका राजाची निवाराया,
खाने सय्यद दूर धाडिला,
हात पसरुनि "आओ" म्हणाला,
मनी मात्र हेत आगळा धरिला!

गर्दन डाव्या बगलेला,
दाबून कट्यारीचा वार काढिला,
चिलखताशी वार आडिला,
अन् शिवराये डाव साधिला!

वाघनखे ती चालविता जाला,
कोथळा खानाचा लोंबू लागला,
"दगा... दगा..." खान कोकलला!
परी तयाचा खेळ संपला!

पराक्रमा त्या पाहून "इतिहास" वदला... "येथेच नरातून सिंह घडला...!!येथेच नरातून सिंह घडला...!!"


स्वराज्याचा झंझावात सुटला,
निवेद अफझुल्याचा पचला!
तळ-कोकण कब्जा जाला,
पन्हाळी तो अंमल बसला!
हल्ला विजापुरी आला,

शत्रू दसहजारी जमला,
उघड मैदानी सोहळा सजला!
गोदाजी, नेताजीसह खुद्द शिवाजी रणी उतरला!
रणांगणी तो जोर चढला,
शत्रूचा तो धीर खचला,
सैरावैरा तो पळत सुटला,
थेट विजापूरी जाउन थांबला!

बडी बेगम पुसे अल्लाला..."या खुदा हा कैसा खेळ मांडिला?.. इथे तो हुंकारातून वादळ जन्मला!.. इथे तो हुंकारातून वादळ जन्मला!"



जेर कराया शिवाजीला,
जौहर तो सिद्दी निघाला,
राजा होता पन्हाळ्याला,
म्हणे येथोनिच भांडू जौहराला!
लागला होता पावसाळा

परी सिद्दी जिद्दीला पेटला,
नेटाने तो वेढा चालविला,
राजांनि मग जासूद धाडिला!
निरोपाने त्या कार्यभाग साधिला,
वेढा नकळत गाफिल जाहला!

जौहरास तो ईरादा उमगला,
फौज सुटली पाठलागा!
घोडखिंडीत लढा पेटला,
राजा विशाळगडी निसटला,
बांध खिंडीला पडला,
उभा होता फक्त तीनशे मावळा!

म्होरक्या तो हिरडस मावळाचा,
खडा पहा तो, "बाजी देशपांडा"
होता तो ईरेस पेटला,
म्हणे (शत्रूला) आधी निस्तर मजला,
मगची भेटे राजा तुजला!

सिद्दी बोले ऐकून समाचारा (खिंडीतल्या लढाईचे वृत्त)
"कैशाची हि माणसे बनली!?... इथे तो छातींचेही कोट घडति! इथे तो छातींचेही कोट घडति!"


अफझुल्याच्या लढ्यासमयी, अवघा मावळ एक झाला,
परि त्यातून एक सर्वांतूनि आगळा राहिला,
स्वराज्याचा तो गद्दार पहिला,
नाव तयाचे खंडोजी खोपडा!

म्हणे काय वाचतो हा शिवराया,
मारिल यासे हा खान अफझुल्ला,
परि त्याचा अंदाज चुकला,
खान स्वतःच गर्दिस मिळाला!
खोपडा भय खाउन पळाला,

रोष शिवरायांचा ओढावला!
शरण अखेर येता जाहला,
कन्होजींकरवी शब्द लाविला! (कान्होजी जेधे)
(शिवरायांच्या) नजरेला नजर तो देता जाला,
क्षणात खोपडा पूरता भेदरला,

राजांचा तो हुकूम सुटला,
पाय डावा अन् हात उजवा (याचा) छाटावा!
राजे सखोंबीतसे जेध्यांना
"गद्दाराला माफी कैसी? उद्या ऐसे अनेक जन्मती,
स्वराज्यासी हि किड ऐसी, आम्हास ना खपणारी!
शब्द तुमचा म्हणून जिता सोडिला, नातरी छाटले असते मुंडक्याला!"

जेधे बोलला मनाला, "कैसा जाणता राजा लाभला, केवढा थोर विचार वदला! याचे तो हृदयात अंगार फुलला!...याचे तो हृदयात अंगार फुलला...!!"


मिर्झाराजा चालून आला,
सवे घेउन दिलेरखाना!
पुरंदरासी तो वेढून बैसला,
(जिंकण्याचा) शिकस्त तो थोर चालला!

सफेद बुरुज तो उडविला,
प्राण पुरंदराचा कंठी आला,
फास तो आवळत चालला,
मुरारबाजी कासाविस जाहला!

योजना तो आखता झाला,
म्हणे फोडून जाऊ वेढ्याला!
उघडून किल्ल्याच्या द्वारा,
रणशिंग तो फुंकता जाला!

दिलेर होता हत्ती बैसला,
ओरडून बोले तो मुरारा,
"ये सैन्यात माझ्या, देतो मनसब तुजला!"
झिडकारले त्या अमिषा, पेलला हातात भाला,
जळजळीत नजरेने मुरार बोलला, "घे हि तुझी मनसब तुला!"
खान तो चकित झाला,
तीर (कमानीतून) सोडता जाला,
लक्षून मुराराच्या कंठा
मुरार पडला रणांगणा!

खान होता दिलेर,
बोलता जाहला सत्वर, "ऐसा न शत्रू पाहिला... सलाम तुझ्या शौर्याला!
जैसा पाहता तु मजला...नजर तुझी अंगार होता!...नजर तुझी अंगार होता!"


मिर्झाच्या राजकारणास,
राजा झाला मवाळ,
दिली मान्यता तहास,
निघाला औरंग्याच्या भेटीस!
होता औरंग्याचा वाढदिवस,

जमला होता दरबारास,
म्हणती जयाला "दिवाण-ए-खास"
येथेच भेटला राजा औरंग्यास!
राजा उभारला मनसबेस...
परी पाहून पुढे जयसिंगास,
उसळला तो नरसिंहासमान,
बोले "हा तर उघड अपमान,
नको मजला हि मनसब!"

निघाला राजा तडक,
अर्धा सोडून तो दरबार,
सरदार जाहले स्तंभित,
म्हणती काय हि आगळिक!

औरंग्या राहिला स्वस्थचित्त
परि चित्ती करितसे विचार,
"खरेच हा आहे शूर,
उगा ना पळाला मामा शाइस्त!"

औरंगजेब बोलला खुदासी,
"शुक्र है अल्लाचा, दुश्मन दिया तोभी शिवा जैसा!
याच्या तो वाणीतही विजा गर्जतात! याच्या तो वाणीतही विजा गर्जतात!"


दिवस होता जून सहा
रायगड होता सजला,
सह्याद्रितो आनंदला,
राजा आज "छत्रपति" बनला!

सप्तसरितांचे वारी,
आणविले स्नानासी,
सोहळा मोठा राज्याभिषेकी,
वेद उच्चारती ऋषी-मुनी!

राजा सिंहासनी बसला,
मनात आठवणींचा पूर लोटला,
राजा गहिवरोन गेला,
आठवे तो तानाजीला,
आठवे तो मुरारला!

पुरंदराच्या लढ्यासमयी
पहिलीच उसळली होती गर्दि,
पडली त्यात ज्यांची आहूति
आठवती ते पासलकर बाजी!

आठवला तो शिवा न्हावी,
फसविला ज्याने जौहर सिद्दी!
गेला हसत चालून काळाच्या मुखी
म्हणे राजाचे कार्य नेतो मी सिद्धी!

हृदयी कळ उठली..
आठवता ते प्रभूबाजी
पराक्रमाचे ते मेरूमणी!
एकहाती खिंड अडविली
स्वर्गालाच घातली गवसणी, दिन होता गुरुपौर्णिमी!

दाटला कंठ स्मरता प्रतापरावासी (प्रतापराव गुजर)
म्हणती काय वेडेपणा केलासी!
कैसे चुकवू तुमचे ऋणांसी!
एक-एक पायरी (सिंहासनाची), तुमची आहूति!

सुवासिनी राजाला ओवाळती, घेवून अनेक निरांजनी,
वदला राजा पाहून निरांजनीसी "या तो त्यांच्या प्राणज्योती!! इथे प्राणांच्याच निरांजनी होती... इथे प्राणांच्याच निरांजनी होती...!!"



हिमांशु डबीर

११-ऑगस्ट-२००९